Recht toe Recht aan

Omgangshuis: noodzakelijk kwaad of waardevol?

In Nederland wordt in sommige zaken gebruikt gemaakt van een ‘omgangshuis’. Wat is een omgangshuis, waarom zijn er omgangshuizen, waar zitten ze, hoe werken ze en is het verstandig of daar je kind te gaan zien?

Wat is een omgangshuis?

Een omgangshuis is een locatie waar een kind en zijn ouder (de niet-verzorgende ouder) gedurende een bepaalde periode omgang met elkaar kunnen hebben. Het gaat meestal om een paar uurtjes per week of per twee weken. De omgang wordt begeleid door hulpverleners, en wordt daarom ook wel ‘begeleide omgang’ genoemd. De rechter kan bepalen dat de omgang bij een omgangshuis plaatsvindt, de partijen kunnen dat ook zelf overeengekomen. In de meeste gevallen is de begeleide omgang gratis, soms worden er (beperkte) kosten gerekend.

Waarom zijn er omgangshuizen?

Er zijn vier situaties waarin er gebruik kan worden gemaakt van begeleide omgang bij een omgangshuis.

Zo kan het zijn dat de ouders zoveel ruzie met elkaar hebben dat een omgangsregeling op dat moment alleen mogelijk is, indien zij het zelf niet hoeven te regelen en elkaar ook niet tegen het lijf lopen. De ouders zien elkaar bij het omgangshuis namelijk niet, de ene ouder levert het kind af, waarna de andere ouder omgang heeft. Omgang zonder ruziënde ouders dus. Of dit echt een gegronde reden is, valt te bezien. Voor ruzie is er immers maar één nodig... Het kan echter wel betekenen dat er weer omgang plaatsvindt. In zaken die helemaal vast zitten, is begeleide omgang soms het meest haalbare op dat moment. Ook in zaken met allerlei beschuldigingen (mishandeling, misbruik, ontucht) kan het omgangshuis een mogelijkheid zijn, u kunt namelijk aangeven dat de omgang daar in een veilige setting plaatsvindt.

Een kind dat aangeeft geen omgang te willen, kan door middel van een omgangshuis toch contact met zijn andere ouder krijgen. Vanuit het omgangshuis vindt er een stukje begeleiding plaats, zowel voor de ouders als voor het kind. In een dergelijke situatie is het van groot belang dat het omgangshuis doortastend gaat optreden, omdat de kans aanwezig is dat het kind ook daar aangeeft geen omgang te willen. Mocht de tegenwerkende ouder daar nog problemen over maken, zorg dan dat daarvan iets in het verslag komt te staan.

Het kan ook zijn dat er zo lang geen omgang is geweest, dat deze voorzichtig opgebouwd dient te worden. Om het herstel zo goed mogelijk te waarborgen, en de kans op een mislukte eerste keer te beperken, vindt de omgang in een omgangshuis plaats. Het kan verstandig zijn om de eerste contacten zo te herstellen.

Tenslotte kan het zo zijn dat er twijfel is of de niet verzorgde ouder wel in staat is om op een goede wijze invulling te geven aan een omgangsregeling met zijn kind. Afhankelijk van de situatie kan het verstandig zijn om zo aan te tonen dat die verwijten onterecht zijn, maar leuk is het natuurlijk niet.

Waar zitten de omgangshuizen?

Omgangshuizen zitten in het hele land, en zijn in de meeste gevallen bekend bij de rechtbanken.

Hoe werken ze?

Helaas zijn er veel verschillen tussen de omgangshuizen en zijn er ook verschillen tussen de wijze waarop ouders vanuit de rechtbank worden doorverwezen naar begeleide omgang bij een omgangshuis. Zo verwijst de rechtbank Den Haag de partijen eerst door naar Bureau Jeugdzorg (BJZ). Bij BJZ vindt er dan een gesprek plaats waaruit een indicatiebesluit komt om te worden doorverwezen naar een omgangshuis. De rechtbank Arnhem schakelt het NIM in, en het NIM vereist weer dat er ook bemiddelingsgesprekken plaatsvinden, voordat er begeleide omgang kan plaatsvinden. De meeste andere rechtbanken verwijzen rechtstreeks door naar het omgangshuis.

Als ouders doorverwezen worden naar een omgangshuis, vindt er bij het omgangshuis eerst een intakegesprek plaats. Dat is om wat meer zicht op de zaak te krijgen en om de ouders bekent te maken met de voorwaarden en de werkwijze van het omgangshuis. Dat kan afhankelijk van de situatie een gezamenlijk of een afzonderlijk gesprek zijn. Vervolgens worden de omgangscontacten gepland.

De omgangshuizen hebben dus verschillende werkwijzen. Zo verschillen ze met betrekking tot de kosten (meestal is het gratis, soms zijn er administratiekosten, en soms zijn er kosten per omgangscontact of traject aan verbonden).

Sommige omgangshuizen brengen een verslag uit aan de rechtbank, terwijl andere dat niet doen (zoals het NIM). Het is voor mij niet duidelijk waarom er dan geen verslag wordt uitgebracht. Het is juist voor de procedure wenselijk en noodzakelijk (zowel voor de rechter, maar ook voor de advocaten en zeker ook voor de ouders zelf) om te weten hoe de omgang is verlopen, en hoe kind en ouder op elkaar reageren. Beter dat de begeleider van het omgangshuis een objectief verslag maakt, dan dat de partijen zelf aan de rechtbank aangeven hoe de begeleide omgang is verlopen (voor zover zij daar überhaupt iets over kunnen zeggen).

Bij sommige omgangshuizen mag je een cadeautje meenemen en foto’s maken van je kind, bij anderen mag dat niet. Het is verstandig om dat direct te bespreken, zodat u niet voor teleurstellingen komt te staan.

Wat mij betreft zou het beter zijn als de omgangshuizen hun beleid, in overleg met de rechtbank, op landelijk niveau op elkaar afstemmen, zodat het overal hetzelfde gaat. Wees in ieder geval bij een zitting voorbereid op de mogelijkheid van begeleide omgang bij een omgangshuis. Op internet kunt u voldoende informatie over het betreffende omgangshuis vinden. Het is ook handig om vooraf te weten hoe het met de wachtlijsten zit. Er zijn tijden geweest waarbij de wachttijd meer dan zes maanden was.

Is het verstandig om mee te werken aan begeleide omgang bij een omgangshuis?

Er zijn ouders die zich gecriminaliseerd, gekleineerd en gediskwalificeerd voelen als ze onder begeleiding omgang moeten hebben. De andere ouder (de verzorgende ouder, met wie ze vaak toch enige tijd hebben samengewoond) hoeft zijn/haar kind immers niet onder begeleiding te zien. Dat voelt als ongelijkheid.

Het zijn begrijpelijke gevoelens en het is absoluut een nadeel van begeleide omgang. Een ander groot nadeel is dat hiermee een mogelijkheid aan de rechter wordt geboden om terughoudend te beslissen. Gelegenheid maakt de dief. Ook voor de raad voor kinderbescherming is het makkelijk om in een lastige zaak begeleide omgang te adviseren. Overigens kan ook in het kader van het raadsonderzoek begeleide omgang plaatsvinden, al treedt de raad voor kinderbescherming in dat kader naar mijn mening niet erg adequaat op als de verzorgende ouder dat niet wil.

Aan de andere kant moet u beseffen dat u in een procedure zit verwikkeld en dat daarin naast het belang op korte termijn ook het belang op lange termijn speelt. Zeker in zaken die vastzitten, waarin veel strijd is en waarin veel verwijten over en weer gaan, is het goed om te bekijken of u niet uw voordeel kunt halen aan begeleide omgang bij een omgangshuis. Als het dan toch moet...

Een voordeel kan zijn dat u uw kind (eindelijk!) weer eens kan zien. Dat kan ook voor uw kind van groot belang zijn, die u dan weer eens ziet zonder aanwezigheid van zijn verzorgende ouder (van wie hij/zij ongetwijfeld geen al te goed beeld voorgeschoteld krijgt over u). Het argument van de andere ouder dat uw kind u niet zou willen zien, kan daarmee ook komen te vervallen.

Een ander voordeel is dat objectief kan worden vastgesteld dat u weldegelijk in staat bent om op een leuke en verantwoorde manier omgang te hebben. Het kan een hoop discussie schelen, en het kan en zal uw positie in de procedure sterker maken.

Weer een ander voordeel is dat er geen discussie ontstaat over het verloop van de eerste omgang. Een eerste omgang na een periode zonder omgang is een belangrijk moment. U wilt niet te horen krijgen dat de omgangsregeling helemaal niet goed is verlopen, terwijl u de omgang juist heel goed vond gaan. Een kind dat bij het eerste contact positief op u reageert (en ook zo wordt vastgesteld door de begeleider), is natuurlijk goud waard.

Het laatste voordeel is van strategische aard. Het is ontzettend belangrijk dat u zich goed laat adviseren door uw advocaat. Uw advocaat weet (of behoort te weten) hoe uw kansen in de zaak liggen, hoe een rechter over de zaak denkt, of u juist wel of juist niet akkoord moet gaan met begeleide omgang (of u het misschien wel zelf moet voorstellen). Naast het emotionele belang speelt dus ook het strategisch belang een rol.

Conclusie

Begeleide omgang via een omgangshuis is verre van ideaal, maar kan onder omstandigheden een belangrijke stap zijn om uw kind weer te zien, en uw positie in de procedure te versterken. Op ons kantoor hebben we overwegend positieve ervaringen met het verloop van de begeleide omgangsregeling, enkele uitzonderingen daargelaten, en zien we dat we de resultaten van die contacten goed kunnen gebruiken in het vervolg van de procedures. Een noodzakelijk kwaad waar u uw voordeel mee kunt doen.

mr. J.M. Wigman, advocaat in Den Haag Wigman & Sardjoe advocaten